Sharikli ruchkaning ihtiro qilingan kuni
1888-10-30

Bu kun kichik o'quv quroliga oid kata kashfiyot – sharikli
ruchkaning ilk namunasiga patent olingan sana sifatida tarixga bitilgan.
Mazkur kashfiyot sohibi rasman Jon Luad (AQSh) hisoblanadi. U o'z ixtirosini
1888 yil oktyabr oyida taqdim etgan bo'lsada, tahminan hozirgi ko'rinishdagi
ruchkalar o'tgan asrning 30 – yillari oxiridagina keng tarqala boshlagan.
Hozirda barchamizning
qo'limizu ko'zimiz o'rgangan ruchka uchun vengriyalik jurnalist Jozef Laso Biro
patent olgan. Doimo yonida siyoh olib yurish majburiyati va perodan qoladigan
dog'lardan xunob bo'lgan Biro qulay ish qurolini yaratish ustida jiddiy bosh
qotiradi. Izlanishlar hosilasi sifatida sharikli ruchka dunyoga keladi. Uni
keng miqyosda ishlab chiqarish xuquqini Buyuk Britaniyaning Harbiy xavo
kuchlari sotib oladi. Biro o'z ixtirosini ikkinchi marta boshqa qit'a – Lotin
Amerikasida ham pullashga muvaffaq bo'ladi; Argentinadagi Tversharp kompaniyasi
omadli jurnalistga o'sha davrda mislsiz boylik hisoblangan 1 million AQSh
dollari miqdorida pul to'laydi.
Yangi mahsulot arzon va kulayligi bilan tezda xalq e'tiborini tortadi.
Ixchamgina o'quv quroli Argentinada sayohatda yurgan amerikalik savdogar Milton
Reynoldsning qo'liga tushdi. O'z kasbining ustasi bo'lgan Reynolds ushbu
yangilik orqali qancha foyda ko'rish mumkinligini chamalaydi. Surishtirib,
ixtiro faqatgina ikki mamlakatda ro'yxatdan o'tkazilgani, muhimi,jahonning eng
katta bozori – AQShga kirib ulgurmagani, bu borada hech qanday rasmiy hujjatlar
imzolanmaganini aniqlagach, darhol ishga kirishadi. Savdogar 1943 yilda
o'zganing kashfiyoti uchun AQShda patent , olib ommoviy ishlab chiqarishni
yo'lga qo'yadi. Reynolds adashmagandi: sharikli ruchka yashin tezligida shuhrat
qozonadi, NЬYu-Yorkdagi
birgina Jimbel do'konida bir kunning o'zida 10 ming donalab sotiladi. To'g'ri,
kashfiyot muallifi Biro o'z haq-huquqlarini sud orqali tiklamoqchi bo'ladi,
biroq uning urinishlari kutilgan natija bermaydi.
Bu bilan ruchkaning “millionlar tug'ish” borasidagi vazifasi yakun topmaydi.
1958 yilda fransiyalik Marselь Bik ruchka mexanizmini yanada soddalashtirib, tannarxini ham
arzonlashtirilgan holda VIC nomi ostida ishlab chiqarishni yo'lga qo'yadi. Shu
tariqa bugungi kunda dunyodagi o'quv qurollari bozorining kattagina qismini
egallagan BIC Corporation kompaniyasiga asos solinib, uning sohibi jahonning
eng badavlat kishilaridan biri bo'lib qoladi.