Rafiq Mo’min XX asr bilan egizak shoir. U 1900 yilning  7 fevralida  Namanganda  g’oyat  faqir  va serfarzand  bir  oilada  tavallud topgan. Uning  otasi  Mulla Mo’min  nochor  hayot kechirsa ham, ammo ma’naviy sog’lom, boy turmush kechirgan.U o’z xonadonida  qishning uzoq tunlarida  hammaslak  do’stlari  bilan sandal atrofida  navoiyxonlik, fuzuliyxonlik, mashrabxonlik  gashti  bilan  ochlik, nochorlikni  ham  unutib yashaganlar. Tabiatan  iqtidorli, sezgir  bo’lgan  yosh  Rafiq  ana shu  g’azalxon  muhitda  tarbiya topdi.

Faqir  bo’lsa ham, dunyoning  past-balandligini  anglagan ota o’g’li  Rafiqning kelajagini  o’ylab rus-tuzem  maktabida o’qitadi.Shu bahona  u Sharq mumtoz  adabiyoti qatorida  A.S.Pushkin, L.N.Tolstoy  kabi  rus adabiyoti  namoyandalari  ijodi bilan tanishdi. R.Mo’min o’qituvchi, shoir va publisist, sifatida  20-30 yillardayoq  G’ayratiy, H.Olimjon, Mirtemir  kabi adiblar  e’tiboriga tushgan.U o’z davrida  lirik she’rlar qatori, siyosiy lirika namunalari  hamda  qilichdek keskir  hajviy asarlari  bilan mashhur bo’lgan. Uning ko’pgina hajviy asarlari  “Mushtum”, “Mashrab”  jurnallarida  tez-tez bosilib turgan.Ayni chog’da o’nlab lirik she’rlarida  bahor, gul, bulbul obrazlarining  yorqin bir guldastasini  o’z o’quvchisiga sovg’a etadi.Jumladan, “Ey ,go’zal g’uncha” ,”Gul kapalaklari”, “Yana bahor”  kabi she’rlarida  o’zining hayot va odamlar, tabiat haqidagi  nozik tuyg’ularini  omuxta  ifodalatdi.”Ey , go’zal g’uncha” she’rida;

               Hasratda yig’lama, ey  go’zal g’uncha,

              Yig’lasang  yig’larman  senga ham shuncha,-

deya lirik qahramonning  ruhiy holatiga  yaxlitlik bag’ishlaydi.

U lirik  va hajviy she’rlar qatori  “Ibrohim”, “Qapchig’ay”, “Qizil qiz”, “Zanglagan pichoq”, “Bolaqo’r”, “Tiyonshon qizi” kabi ajoyib dostonlar, “Yoriltosh”, “Ishchi bobo”, “Oydin” kabi pyesalar  ham yaratdi.

U 1937 yilning  25 mayida  hibsga olinib, 10 yilga surgun qilindi.10 yillik qiynoqlardan so’ng  1947 yilning yozida o’z vataniga kirib keldi. 1951 yilning 5 mayida orttirib kelgan og’ir kasallik  tufayli vafot etdi.

Mirvaliyev S. O’zbek adidlari .- T.,2007