7 март Пурим

Пурим - 2400 йилдан кўпроқ вақт олдин, шоҳ Ахашвераш (Артахерхес) даврида, Форс шохлигида яҳудийларнинг мўъжизавий нажотига бағишланган байрам бўлиб, у ўз номини "кўп" деган маънони англатувчи "пур" сўзидан олган.

Подшоҳнинг маслаҳатчиси Аман қуръа ёрдамида Форс яҳудийлари йўқ қилиниши керак бўлган кунни - 13 Адарни аниқлади. Нега яҳудийлар? Бу шундай эди ... ҳар Ҳар бир киши, унинг фармони билан, шох олдида тиз чўкиши керак эди ва сарой яқинида турган подшоҳ хотинининг қариндоши Мордахай тиз чўкмади, яҳудийлар фақат Худо олдида тиз чўкадилар. Бу унинг назаридан четда қолмади. 

Шунда Аман  подшоҳ ҳузурига бориб, хабар берди – салтанатингизда ўз бошлиқларига таъзим қилмайдиган мағрур, ҳурматсиз халқ бор. Уларнинг айтишича, белгиланган кунда ҳар ким бир яҳудийни ўлдириши ва унинг мулкини ўзи учун олиши мумкин. Мен эса бунинг учун хазинага 10 000 кумуш танга ҳам ҳадя қиламан, дейишади.

Ахашвераш генотсид тўғрисидаги фармонни осонгина имзолади, чунки "яҳудийлар" сўзи у учун ҳеч нарсани англатмаган ва у ўзининг гўзал рафиқаси Эстер (Эстер) яҳудий эканлигини билмаган. Мордахай етим шогирдига ваъда бергани учун туну кунларни саройда ўтказди. Ёш малика, ёлғиз эди ва уйидан узоқда қўрқиб яшарди. Бир куни кечқурун Мордахай шоҳни ўлдирмоқчи бўлган икки қўриқчи ўртасидаги суҳбатни эшитди. У дарҳол улар ҳақида маълумот берди, жиноятчилар қўлга олинди ва унинг қилмиши сарой китобларида қайд этилди.

Кейинги кечаларнинг бирида подшоҳ ухлай олмади ва унга бу китобларни ўқиб беришди. Нажоткорининг ҳали ҳеч қандай мукофот ололмаганини билиб, у Аманни чақирди ва подшоҳ жуда кўп қарздор бўлган одам билан нима қилиш кераклигини сўради. Аман негадир подшоҳ уни мукофотламоқчи, деган қарорга келди ва бундай одамга қимматбаҳо кийим совға қилиш, яхши от миндириш ва отни пойтахт кўчаларида етаклаб ўтказиш кераклигини айтди ва баланд овозда эълон қилди: “Мана шундай подшоҳ ўзига хизмат қилганларга муомала қилади”. Шоҳ рози бўлиб, Хомонга Мордахайни шу тарзда мукофотлашни буюрди. Аман баттар ғазабланди, чунки у аллақачон Мордахай 13 Адарга осмоқчи бўлган дарахтни танлаган эди.

Мордахай Эстерга Аманнинг режалари ҳақида айтиб берди ва ундан яҳудийларни қутқариш учун ҳамма нарсани қилишни сўради. Эстер шоҳни (ва Аманнни) зиёфатга таклиф қилди, бу унга жуда ёқди ва у унинг барча истакларини бажаришга ваъда берди. Ўзини подшоҳнинг оёқларига ташлаб, Эстер ундан яҳудийларни йўқ қилиш ҳақидаги фармонни бекор қилишни сўрай бошлади. Ахашвераш Амандан қаттиқ ғазабланиб, вазиятни ўйлаш учун боғга чиқди ва қайтиб келиб, Эстернинг тўшагида Аманни топди! У унинг шафоати учун ибодат қилди, лекин Аман малика шаънига тажовуз қилганини эълон қилиб, Ахашвераш уни маслаҳатчи Мордахайни осиб қўймоқчи бўлган дарахтга осиб қўйишни буюрди.

Аммо қирол фармонини бекор қилиш мумкин эмас эди ва қирол бошқасини чиқариши керак эди: яҳудийларга ўз жонлари ва мол-мулкини ҳимоя қилишлари ва ғалаба қозонган тақдирда уларга ҳужум қилганнинг мулкини олишлари мумкин эди. Шундай қилиб, Аманнинг маккор режаси унга ва яҳудийларга қарши чиққанларнинг ҳаммасига қарши чиқди.

Ўшандан бери, бу санадан икки кун ўтгач, байрам ва зиёфат кунлари, театрлаштирилган томошалар, яҳудий жамоаларида карнавал юришлари ўтказилади, дўстларга байрамона совғалар юбориш одат тусига киради. Улар мураббо билан кичик учбурчак буғисоқларни пиширадилар, улар гоменташи (Аманнинг қулоқлари) деб аталади. Гарчи яҳудийларнинг урф-одатларида шаробга бўлган муносабат чекланган бўлса-да, Талмудда айнан шу кун ҳақида шундай дейилган: Пуримда "Аманнинг лаънатлари" ва "Мордахайнинг баракалари"ни аоратмасликлари учун маст бўлинг. Байрам арафасида ибодатхоналарда "Эстер ўрами" ўқилади ва Аман номи ҳар зикр қилинганда улар шитирлаш билан тақиллатадилар .